W świecie baśni - "Zaklęta"

   Będąc wielką miłośniczką baśni, z przyjemnością i ciekawością sięgnęłam po powieść „Zaklęta”. Jest to druga wydana powieść młodziutkiej Polki – Michaliny Olszańskiej, nazywanej „Szeherezadą młodej literatury”. Czy autorka zasługuje na takie miano? Myślę, że tak, ale jej książka wzbudziła we mnie mieszane uczucia.

   Roszpunka wychowywana jest przez starą zielarkę w lesie. Jej domem jest także wieża, w której zamyka ją Baba. Kobieta za wszelką cenę stara się odizolować dziewczynę od ludzi i „zepsutego świata”, o którym Roszpunka w ogóle nie ma pojęcia. Problemy zaczynają się, gdy wbrew staruszce, dziewczyna zaczyna go odkrywać i dowiaduje się, czym jest miłość. Jednak czy ma jakiekolwiek szanse na to, by żyć inaczej niż dotychczas?

   „Zaklęta” to nic innego jak znana baśń braci Grimm pt.: „Roszpunka” w interpretacji Michaliny Olszańskiej. Autorka miała bardzo dobry pomysł, gdyż baśń ta w oryginale jest krotka, ale fascynująca i aż się prosi o stworzenie z niej powieści. W pierwszej połowie „Zaklęta” wydaje się wierna oryginałowi, później jednak pojawia się zupełnie inny motyw, pasujący do całości i jak najbardziej udany. Co nie spodobało mi się? Zakończenie. Wiadomo, że pisząc swoją wersję baśni mamy prawo, a wręcz musimy spojrzeć na nią innym okiem, swoim okiem. Myślę, że każdy zupełnie inaczej niż pozostali ludzie odbiera, interpretuje i wyobraża sobie pewne zdarzenia, bohaterów, przenośnie. Jednak wydaje mi się, że istnieje pewna granica, która dzieli autora od przesady. Mam wrażenie, że Michalina Olszańska cały morał baśni odwróciła do góry nogami. „Roszpunka” mówi nam, że człowiek nie może unikać towarzystwa innych ludzi, nie da się tak zupełnie od nich odizolować, bo to wbrew naszej naturze. A w „Zaklętej” zostało to obalone, co akurat mojej aprobaty nie zyskało.

   Autorka jak na osiemnastolatkę posługuje się zaskakująco dobrym stylem. Potrafi wprowadzić czytelników w magiczny, pełen marzeń nastrój. Opisy są barwne, pozwalające mocno przeżywać całą historię i wyobrazić sobie wszystko, co wydarzyło się w książce. Z pewnością jest ona pełna czaru, tajemnic i baśniowości. Nieadekwatna do całości jest tylko okładka. Akcja „Zaklętej” rozgrywa się w średniowieczu, a dziewczyna z okładki ma na sobie współczesną, letnią sukienkę. Możliwe, że miał to być swego rodzaju paradoks, jednak do mnie nie przemówił i moim zdaniem odbiera książce jej urok.

   Historia Roszpunki opisana przez Olszańską zawiera elementy psychologiczne, refleksyjne. Porusza temat odizolowania, samotności i potrzeby miłości. Uświadamia nam, jak ważne w życiu człowieka jest wychowanie. Ma ono ogromny wpływ na naszą przyszłość. Osobiście uważam, że towarzystwo zwierząt i roślin nie wystarczy istocie ludzkiej, jednak „Zaklęta” ma dla czytelników zupełnie inne wnioski. Autorka ukazała świat jako zły i zepsuty, czy jednak on naprawdę cały taki jest? Czy nie ma ani krzty czegoś dobrego, pozytywnego? Wiadomo, nie ma rzeczy idealnych, ale nie można wszystkich ludzi wrzucić do jednego worka…

   Kolejne pytanie – czy możemy znaleźć szczęście daleko od swojego domu? Roszpunka porzuciła las, ale czy w innym świecie odnalazła to, czego szukała? „Wyrusza więc człowiek, idzie naprzód i naprzód, szukając tego, czego nie mógł dojrzeć. Przemierza światy, krzyżuje swój los z losami innych wędrowców (…) Ale prędzej czy później, zataczając koło życia, w które go pchnięto, wraca tam, skąd wyruszył. I wtedy dostrzega to dawne porzucone i tak usilnie poszukiwane spełnienie, szczęście, czekające na niego wiernie przy palenisku (…) Szczęście nie jest „gdzieś tam”, ono jest „tu”, zawsze „tu”.” (str. 456 i 457). Myślę, że nie każdy zgodzi się z tymi słowami, ja też mam pewne zastrzeżenia co do nich, ale stwierdzenie jest ciekawe, idealne do rozważań.

   Oczywiście „Zaklęta” to także opowieść o miłości. Miłości od pierwszego wejrzenia, namiętnej, ale … nie mającej zbyt dużych szans na przetrwanie. I nie chodzi tu wcale tylko o sprzeciw ze strony opiekunki dziewczyny. Zakochani są z dwóch różnych światów, zupełnie inaczej postrzegają tak wiele spraw. Jednak wydaje mi się, że prawdziwa miłość jest w stanie przetrwać wszystko. Jeśli kogoś kochamy, nie zostawimy go od tak, tylko dlatego, że nie jest taki jak my. Czy miłość Roderyka i Roszpunki okaże się prawdziwa?

   „Zaklęta” to powieść przewrotna i oryginalna. Myślę, że każdy wielbiciel literatury, a tym bardziej baśni, powinien po nią sięgnąć. Osobiście nie żałuję, że ją przeczytałam, ale z pewnością już do niej nie powrócę. Uważam, że podważa wiarę w ludzi i uczucia. Co nie znaczy, że każdy będzie miał takie zdanie jak ja. Ta książka jednych zachwyci, drugich rozczaruje, może nawet zdenerwuje. Ma dużo zalet, ale i tyle samo wad. Można odebrać ją na wiele sposobów. Wydaje mi się, że chodzi w niej o coś jeszcze… Otóż w pewnym momencie człowiek odłączył się od natury, poszedł swoją drogą, w zupełnie innym kierunku. Powstały różnice niemożliwe do zlikwidowania. „I choć te dwa światy, świat ludzi i ten drugi, nigdy się nie połączą, jest coś, co zawsze będzie między nimi wspólne: baśń”(str. 470).